ماسک ارتفاع
به نظر شما ایا ماسک‌های ارتفاع، ارزش هزینه کردن یا مزایای تمرین در ارتفاع را دارند؟
تعریف علمی خون
خون از دو بخش تشکیل می‌شود.
۱- بخش سلولی که در برگیرنده گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت‌ها می‌باشد.
۲- بخش پلاسما که ۹۰ درصد از آب تشکیل شده و سایر موارد ان شامل پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و… می‌باشد.
عملکرد خون
خون مایعیست که کار اصلی ان، رساندن اکسیژن و مواد تغذیه کننده (مانند گلوکز) به بافت‌ها و نیز باعث دفع مواد زائد (همچون کربن‌دی‌اکسید و اسید لاکتیک) و دفاع در برابر میکروارگانیسم‌ها می‌باشد. این مایع، به وسیله پمپاژ قلب (یا ساختاری همانند) توسط رگها به تمام قسمت‌های بدن انتقال می‌یابد. در بخش سلولی، گلبول‌های سفید به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند و باعث ایجاد سدهای دفاعی در برابر عفونت ها می‌شوند.
پلاکت هم مانند گلبول سفید در بخش سلولی خون قرار دارد. کار اصلی پلاکت‌ها جلوگیری از خونریزی می‌باشد که این عمل با چسبیدن پلاکت‌ها به یک دیگر و محل آسیب دیده (رگ و ترشح مواد دخیل در انعقاد) انجام می‌گیرد. پلاکت در رشد و تکامل، ایجاد یا از بین بردن سلول‌های سرطانی و نیز فاکتور رشدی مشتق از پلاکت PDGF مشارکت می‌کند.
حجم بزرگی از بخش سلولی خون، مربوط به گلبول‌های قرمز می‌باشد. این گلبول‌ها مانند صفحه‌ای هستند که دو طرف مقعر دارند و باعث حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن می شوند.
زمانی که شما به ارتفاع بالای ۴ هزار متری صعود می‌کنید فشار سهمی اکسیژن در هوا کم می‌شود. به عبارت ساده تر میزان غلظت اکسیژن در هوا کم تر و رقیق تر شده و این عامل باعث سخت‌تر نفس کشیدن و کمبود اکسیژن می‌شود. در این وضعیت، بدن برای سازگار شدن با وضعیت موجود تدابیری می اندیشد. در ارتفاعات به علت کاهش غلظت اکسیژن، هورمونی به نام اریتروپویتین ترشح می‌شود که این هورمون مسئول افزایش گلبول قرمز در خون می‌باشد. زمانی که غلظت اکسیژن کاهش پیدا می‌کند، بدن از طریق هورمون اریتروپویتین، گلبول قرمز را افزایش می‌دهد. این گلبول‌ها می‌توانند اکسیژن را بیشتر و سریع تر حمل کنند. در واقع اگر خون، گلبول قرمز بیشتری داشته باشد با اکسیژن راحت تر ترکیب می‌شود.
حال سوال اینجاست که آیا پس از بازگشت به نقاط کم ارتفاع و سطح دریا هم این وضعیت (زیاد بودن گلبول قرمز خون نسبت به پلاسما) باقی خواهد ماند؟؟
خیر. پس از بازگشت به سطح دریا نسبت گلبول قرمز به پلاسما کم کم به روال قبل برمیگردد.
دوپینگ خونی به چه شکل اتفاق می‌افتد؟
تعداد محدودی از ورزشکاران مدتی قبل از شروع مسابقات به ارتفاعات صعود می‌کنند. هدف انها از اینکار افزایش گلبول قرمز خون به واسطه‌ی تمرین در ارتفاعات می‌باشد. پس از افزایش گلبول‌های قرمز، یک لیتر از خون خود را می‌گیرند و چند روز قبل از شروع مسابقه به خودشان تزریق می‌کنند. خون تزریق شده دارای گلبول‌های قرمز بیشتری می‌باشد و باعث می‌شود که اکسیژن بیشتری به بدن این افراد وارد شود.
حال متخصصین با توجه به اثر بخشی این موضوع برای ورزشکاران حرفه‌ای، چادری ساختند که از طریق وارد کردن نیتروژن داخل این چادرها، فشار اکسیژن کم می‌شود و وضعیتی مانند ارتفاع را شبیه سازی می‌کند. به دلیل بالا بودن قیمت این چادرها سایر شرکت‌ها شروع به ساخت ماسک‌های ارتفاع کردند و مدعی شدند که مزایای تمرین در ارتفاع را دارد. در حالی که این گفته اشتباه است. ماسک ارتفاع دارای تعدادی فیلتر می‌باشد که از ورود هوا به دهان شما جلوگیری می‌کند و باعث به وجود امادن نوعی محدودیت تنفسی می‌شود.
نکته: در ارتفاعات محدودیت اکسیژن در هوا وجود دارد نه محدودیت تنفسی(مثل این که هنگام دویدن و اوج فشار با یک طرف بینی تنفس کنید)
بسیاری از ورزشکاران معروف حین تمرینات بدنسازی از ماسک ارتفاع استفاده می‌کنند. استفاده از این ماسک هیچ تاثیر مثبتی در روند تغییرات شما ندارد و باعث لاکتیکی شدن و پایین امدن کیفیت تمرین می‌شود و بیشتر با هدف تبلیغات به نمایش در می‌اید. شما حین تمرین باید ایده‌آل ترین شرایط را داشته باشید تا اکسیژن کافی به بدنتان برسد.
نکته مهم این است که در حین رقابت، مشکل دریافت اکسیژن وجود ندارد بلکه مشکل اصلی، رساندن اکسیژن به خون، انتقال به بافت‌ها و مصرف ان می‌باشد. یعنی اکسیژن در هر صورت وارد بدن می‌شود و مقدار ان به سیستم دستگاه هوازی انسان بستگی دارد که با توجه به قوی بودن، ژنتیک تارهای عضلانی و نحوه‌ی تمرین کردن برای هر فرد متفاوت می‌باشد. (این مثال در رابطه با ورزش‌های هوازی و پیوسته مانند ماراتن، انواع دو استقامت، شنا استقامت و…می‌باشد) حال نکته اینجاست که برای ورزش‌های غیر استقامتی هم (کشتی، رزمی و انواع ورزش هایی که بین ۳۰ ثانیه تا ۳ دقیقه شدید هستند) از این ماسک استفاده می‌کنند. ورزش‌های گفته شده مربوط به دستگاه لاکتات می‌باشد و هیچ ربطی به توانایی دریافت و لود بیشتر اکسیژن ندارد. برای مثال در بین راندها زمانی که یک بوکسور نفس نفس میزند، در تلاش برای خارج کردن و دفع دی‌اکسیدکربن می‌باشد و هدف ورزشکار دریافت اکسیژن بیشتر نیست. در نظر داشته باشید که ورود اکسیژن به بدن کمک چندانی در ورزش لاکتیکی نمی‌کند بلکه توانایی تحمل لاکتات و دفع ان را افزایش می‌دهد.
ممکن است افرادی ادعا کنند که با استفاده از ماسک ارتفاع رکورد انها افزایش یافته است ولی درنظر داشته باشید که حتی دارونماها هم باعث بهتر شدن بیماری می‌شوند و به این ماسک‌ها به چشم دارونما نگاه کنید.
منابع
1-Buchheit, M., Hammond, K., Bourdon, P. C., Simpson, B. M., Garvican-Lewis, L. A., Schmidt, W. F., … & Aughey, R. J. (2015). Relative Match Intensities at High Altitude in Highly-Trained Young Soccer Players (ISA3600).Journal of Sports Science Medicine, 14(1), 98.
2-Williams, J. S., Wongsathikun, J., Boon, S. M., & Acevedo, E. O. (2002). Inspiratory muscle training fails to improve endurance capacity in athletes. Medicine and Science in Sports and Exercise, 34(7), 1194-1198
3-Riganas, C. S., Vrabas, I. S., Christoulas, K., & Mandroukas, K. (2008). Specific inspiratory muscle training does not improve performance or VO2max levels in well trained rowers. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 48(3), 285
