ماسک ارتفاع
به نظر شما آیا ماسک ارتفاع، ارزش هزینه کردن یا مزایای تمرین در ارتفاع را دارد؟ در ادامه مطالب متوجه این مسئله می‌شوید.
تعریف علمی خون
خون از دو بخش تشکیل می‌شود:
- بخش سلولی که دربرگیرنده گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت‌ها میباشد.
- بخش پلاسما که ۹۰ درصد از آب تشکیل شده و سایر موارد آن شامل پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و… میباشد.
عملکرد خون
خون مایعی است که کار اصلی آن، رساندن اکسیژن و مواد تغذیه‌کننده (مانند گلوکز) به بافت‌ها و نیز باعث دفع مواد زائد (همچون کربن‌دی‌اکسید و اسیدلاکتیک) و دفاع در برابر میکروارگانیسم‌ها میباشد. این مایع، به‌وسیله پمپاژ قلب یا ساختاری همانند توسط رگ‌ها به تمام قسمت‌های بدن انتقال می‌یابد. در بخش سلولی، گلبول‌های سفید به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند و باعث ایجاد سدهای دفاعی در برابر عفونت‌ها می‌شوند.
پلاکت هم مانند گلبول سفید در بخش سلولی خون قرار دارد. کار اصلی پلاکت‌ها جلوگیری از خونریزی میباشد که این عمل با چسبیدن پلاکت‌ها به یکدیگر و محل آسیب‌دیده (رگ و ترشح مواد دخیل در انعقاد) انجام می‌گیرد. پلاکت در رشد و تکامل، ایجاد یا از بین بردن سلول‌های سرطانی و نیز فاکتور رشدی مشتق از پلاکت PDGF مشارکت می‌کند.
حجم بزرگی از بخش سلولی خون، مربوط به گلبول‌های قرمز میباشد. این گلبول‌ها مانند صفحه‌ای هستند که دو طرف مقعر دارند و باعث حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن می‌شوند. زمانی که شما به ارتفاع بالای ۴ هزار متری صعود می‌کنید فشار سهمی اکسیژن در هوا کم می‌شود. به عبارت ساده‌تر میزان غلظت اکسیژن در هوا کم‌تر و رقیق‌تر شده و این عامل باعث سخت‌تر نفس کشیدن و کمبود اکسیژن می‌شود.
در این وضعیت، بدن برای سازگار شدن با وضعیت موجود تدابیری می‌اندیشد. در ارتفاعات به علت کاهش غلظت اکسیژن، هورمونی به نام اریتروپویتین ترشح می‌شود که این هورمون مسئول افزایش گلبول قرمز در خون میباشد. زمانی که غلظت اکسیژن کاهش پیدا می‌کند، بدن از طریق هورمون اریتروپویتین، گلبول قرمز را افزایش می‌دهد. این گلبول‌ها می‌توانند اکسیژن را بیشتر و سریع‌تر حمل کنند. درواقع اگر خون، گلبول قرمز بیشتری داشته باشد با اکسیژن راحت‌تر ترکیب می‌شود.
آیا پس از بازگشت به نقاط کم ارتفاع و سطح دریا هم این وضعیت (زیاد بودن گلبول قرمز خون نسبت به پلاسما) باقی خواهد ماند؟ خیر. پس از بازگشت به سطح دریا نسبت گلبول قرمز به پلاسما کم‌کم به روال قبل برمی‌گردد.
دوپینگ خونی به چه شکل اتفاق می‌افتد؟
تعداد محدودی از ورزشکاران مدتی قبل از شروع مسابقات به ارتفاعات صعود می‌کنند. هدف آن‌ها از این کار افزایش گلبول قرمز خون به‌واسطه‌ی تمرین در ارتفاعات میباشد. پس از افزایش گلبول‌های قرمز، یک لیتر از خون خود را می‌گیرند و چند روز قبل از شروع مسابقه به خودشان تزریق می‌کنند. خون تزریق‌شده دارای گلبول‌های قرمز بیشتری میباشد و باعث می‌شود که اکسیژن بیشتری به بدن این افراد وارد شود.
حال متخصصین با توجه به اثربخشی این موضوع برای ورزشکاران حرفه‌ای، چادری ساختند که از طریق وارد کردن نیتروژن داخل این چادرها، فشار اکسیژن کم می‌شود و وضعیتی مانند ارتفاع را شبیه‌سازی می‌کند. به دلیل بالا بودن قیمت این چادرها سایر شرکت‌ها شروع به ساخت ماسک ارتفاع کردند و مدعی شدند که مزایای تمرین در ارتفاع را دارد.
درحالی‌که این گفته اشتباه است. ماسک ارتفاع دارای تعدادی فیلتر میباشد که از ورود هوا به دهان شما جلوگیری می‌کند و باعث به وجود آمادن نوعی محدودیت تنفسی می‌شود.
نکات ماسک ارتفاع
در ارتفاعات، محدودیت اکسیژن در هوا وجود دارد نه محدودیت تنفسی (مثل‌اینکه هنگام دویدن و اوج فشار با یک‌طرف بینی تنفس کنید)دبسیاری از ورزشکاران معروف حین تمرینات بدنسازی از ماسک ارتفاع استفاده می‌کنند. استفاده از این ماسک ارتفاع هیچ تأثیر مثبتی در روند تغییرات شما ندارد و باعث لاکتیکی شدن و پایین آمدن کیفیت تمرین می‌شود و بیشتر باهدف تبلیغات به نمایش در می‌آید.
شما حین تمرین باید ایده‌آل ترین شرایط را داشته باشید تا اکسیژن کافی به بدنتان برسد. نکته مهم این است که در حین رقابت، مشکل دریافت اکسیژن وجود ندارد بلکه مشکل اصلی رساندن اکسیژن به خون، انتقال به بافت‌ها و مصرف آن میباشد؛ یعنی اکسیژن در هر صورت وارد بدن می‌شود و مقدار آن به سیستم دستگاه هوازی انسان بستگی دارد که با توجه به قوی بودن، ژنتیک تارهای عضلانی و نحوه‌ی تمرین کردن برای هر فرد متفاوت میباشد. (این مثال در رابطه با ورزش‌های هوازی و پیوسته مانند ماراتن، انواع دو استقامت، شنا استقامت و…میباشد)
حال نکته اینجاست که برای ورزش‌های غیر استقامتی هم (کشتی، رزمی و انواع ورزش‌هایی که بین ۳۰ ثانیه تا ۳ دقیقه شدید هستند) از این ماسک ارتفاع استفاده می‌کنند. ورزش‌های گفته شده مربوط به دستگاه لاکتات میباشد و هیچ ربطی به توانایی دریافت و لود بیشتر اکسیژن ندارد. برای مثال در بین راندها زمانی که یک بوکسور نفس‌نفس میزند در تلاش برای خارج کردن و دفع دی‌اکسید کربن میباشد و هدف ورزشکار دریافت اکسیژن بیشتر نیست.
در نظر داشته باشید که ورود اکسیژن به بدن کمک چندانی در ورزش لاکتیکی نمی‌کند بلکه توانایی تحمل لاکتات و دفع آن را افزایش می‌دهد. ممکن است افرادی ادعا کنند که با استفاده از ماسک ارتفاع رکورد آن‌ها افزایش‌یافته است ولی در نظر داشته باشید که حتی دارونما ها هم باعث بهتر شدن بیماری می‌شوند و به این ماسک ارتفاع به چشم دارونما نگاه کنید.
منابع
1-Buchheit, M., Hammond, K., Bourdon, P. C., Simpson, B. M., Garvican-Lewis, L. A., Schmidt, W. F., … & Aughey, R. J. (2015). Relative Match Intensities at High Altitude in Highly-Trained Young Soccer Players (ISA3600).Journal of Sports Science Medicine, 14(1), 98.
2-Williams, J. S., Wongsathikun, J., Boon, S. M., & Acevedo, E. O. (2002). Inspiratory muscle training fails to improve endurance capacity in athletes. Medicine and Science in Sports and Exercise, 34(7), 1194-1198
3-Riganas, C. S., Vrabas, I. S., Christoulas, K., & Mandroukas, K. (2008). Specific inspiratory muscle training does not improve performance or VO2max levels in well trained rowers. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 48(3), 285
در صورت مفید بودن این مطلب، پیشنهاد میکنم مطلب قارچ بمب پروتئینی! را نیز مطالعه بفرمایید.
