سلنیوم (Selenium)

سلام من پویا بیات هستم و در بحث املاح معدنی امروز می‌خوایم درباره سلنیوم (Selenium) صحبت کنیم.

سلنیوم (Selenium) چیست؟

سلنیوم (Selenium) یک مینرال کمیابِ، به این معنی که بدن فقط به مقدار کمی از اون نیاز داره و به‌طور طبیعی در غذاها یا به‌عنوان مکمل یافت می‌شه. این مینرال یکی از اجزای ضروری آنزیم‌ها و پروتئین‌های مختلف به نام سلنوپروتئینِ که به ساخت DNA و محافظت در برابر آسیب و عفونت‌های سلولی کمک می‌کنه.

این پروتئینها همچنین در تولیدمثل و متابولیسم هورمون‌های تیروئید نقش دارن. بیشتر سلنیوم (Selenium) در بدن در بافت عضلانی ذخیره می‌شه، البته غده تیروئید به دلیل وجود سلنوپروتئین‌های مختلف که به عملکرد تیروئید کمک می‌کنن، بالاترین غلظت سلنیوم (Selenium) رو داره.

مقادیر توصیه شده سلنیوم (Selenium)

• شاخص RDA: میزان توصیه شده رژیم غذایی (RDA) برای مردان و زنان بزرگ‌سال 19+ سال 55 میکروگرم در روزه. زنان باردار و شیرده به ترتیب روزانه به 60 و 70 میکروگرم نیاز دارن.
• شاخص UL: بالاترین سطح مجاز قابل تحمل (UL) برای سلنیوم (Selenium) برای همه بزرگ‌سالان بالای 19 سال و زنان باردار و شیرده روزانه 400 میکروگرم هست. یک UL حداکثر مصرف روزانه ست که بعیدِ اثرات مضر برای سلامتی ایجاد کنه.

سلنیوم (Selenium) و ید (Iodine) رابطه‌ای هم‌افزایی با هم دارن که برای تیروئید سالم بسیار مهمِ. ید جزء هورمون تیروئیدِ و سلنیوم (Selenium) به‌عنوان سلنوپروتئین به تبدیل هورمون تیروئید به شکل فعال اون کمک می‌کنه. هر دو ماده معدنی به میزان کافی موردنیاز تیروئید هستن. مقادیر بیش‌ازحد از یکی می‌تونه باعث کمبود اون یکی بشه.

مکمل‌های سلنیوم (Selenium) دارای مزایای متعددی هستن، ازجمله تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن، بهبود سلامت مو و ناخن و حمایت از تیروئید سالم. گاهی اوقات اونا با سایر ویتامین‌های آنتی‌اکسیدانی مثل ویتامین E یا C ترکیب می‌شن. این مکمل‌ها معمولاً بین 100-400 میکروگرم سلنیوم (Selenium) در هر دوز (سطح قابل تحمل مصرف بالا 400 میکروگرم) دارن.

بااین‌حال، اگر فردی در معرض خطر کمبود نیست، هیچ مدرکی وجود ندارِ که نشون بده مصرف مقدار بیشتری از این مینرال باعث افزایش مزایای سلامتی نشون داده شده در این برچسب‌های مکملی می‌شه.

سلنیوم (Selenium) و سلامت بدن

این مینرال از اجزاء سلنوپروتئین‌ها و آنزیم‌هاست. این‌ها دارای خواص آنتی‌اکسیدانی هستن که به تجزیه پراکسیدها کمک می‌کنه، پراکسیدها می‌تونن به بافت‌ها و DNA آسیب برسونن و منجر به التهاب و سایر مشکلات سلامتی بشن.

سرطان

یک مرور کاکرینی روی ۱۳ مطالعه مشاهده‌ای آینده‌نگر، ۳۱٪ کاهش خطر ابتلا به سرطان و ۴۵٪ کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان رو در گروه‌هایی با بیشترین میزان سلنیوم (Selenium) دریافتی یا بیشتریم میزان سلنیوم (Selenium) در سطح خون، در مقایسه با کمترین میزان این مینرال، به‌ویژه در مردان، کاهش می‌ده. (۱)

بااین‌حال، نویسندگان در مورد نقاط ضعف این متاآنالیز هشدار دادن، چون بین جمعیت مورد مطالعه تفاوت وجود داشت و موقع ارزیابی سلنیوم (Selenium) غذایی، اشتباهاتی وجود داشت (تفاوت‌های منطقه‌ای در محتوای سلنیوم (Selenium) غذا در نظر گرفته نشده بود). یک بررسی دیگه کاکرینی روی ۸۳ کارآزمایی تصادفی کنترل شده با دارونما نشان نداد که مکمل سلنیوم (Selenium) خطر هر نوع سرطانی رو کاهش می‌دن.

علاوه بر این، بعضی از کارآزمایی ها با استفاده طولانی مدت از مکمل‌های سلنیوم (Selenium) (حدود ۷ سال) که سطح خون سلنیوم (Selenium) طبیعی در ابتدای مطالعه داشتن، میزان بیشتری از دیابت نوع ۲ رو نشون می‌دادن که برای نتیجه‌گیری این یافته به تحقیقات بیشتری نیازِ. (۲) قبل از ارائه توصیه‌های غذایی خاص، تحقیقات بیشتری در مورد ارتباط این مینرال و سرطان موردنیازه.

بیماری تیروئید

غلظت بالایی از سلنیوم (Selenium) در غده تیروئید وجود داره، جایی که چندین آنزیم حاوی این مینرال برای تنظیم عملکرد تیروئید وجود دارن. اگه بدن سلنیوم (Selenium) کافی نداشته باشه، می‌تونه منجر به بیماری‌های خود ایمنی تیروئید مثل بیماری هاشیموتو و بیماری گریوز بشه. هر دوی این شرایط باعث می‌شه بدن آنتی‌بادی‌هایی ایجاد کنه که به غده تیروئید حمله کرده و منجر به پرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید می‌شه.

کارآزمایی‌های تصادفی کنترل شده که روی مکمل سلنیوم (Selenium) مطالعه کرده بودن، نتایج متفاوتی رو نشان می‌دن. علیرغم افزایش سطح این مینرال در خون، ثابت نشده که مکمل‌های سلنیوم (Selenium) روی عملکرد تیروئید در افراد با تیروئید طبیعی یا کم‌کاری تیروئید خفیف تأثیر قابل توجهی داشته باشن. (۳)(۴)

مطالعات دیگه نشون دادن که سلنیوم (Selenium) میزان این آنتی بادی‌ها رو کاهش و فعالیت سلنوپروتئین‌ها رو افزایش می‌ده که باعث کاهش التهاب می‌شه. (۵) نقش مکمل‌های سلنیوم (Selenium) برای افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی تیروئید (ATD) هنوز مشخص نیست. یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز نه کارآزمایی کنترل شده، نشون نداد که مکمل‌های سلنیوم (Selenium) عملکرد هورمون‌های تیروئید رو در افراد مبتلا به ATD تغییر می‌دن. (۶)

بیماری‌های قلبی و عروقی

سلنوپروتئین‌ها به محافظت از غشای سلولی در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد و جلوگیری از چسبندگی پلاکت‌های خون کمک می‌کنن که هر دو می‌تونن منجر به بیماری قلبی بشن. بااین‌حال، هم مطالعات کوهورت و هم آزمایشات بالینی نتایج متفاوتی رو در رابطه با سلنیوم (Selenium) و بیماری‌های قلبی عروقی (CVD) نشون دادن.

مطالعات مشاهده‌ای نشون دادن که افرادی که در معرض این مینرال چه کم و چه زیاد (بر اساس میزان رژیم غذایی و میزان خون) قرار دارن، بیشتر در معرض ابتلا به CVD هستن. (۶) آزمایشات بالینی نشون ندادن که مکمل‌های سلنیوم (Selenium) خطر CVD یا مرگ قلبی رو کاهش می‌دن. بااین‌حال، این کارآزمایی‌ها کوچک بودن و شامل افرادی بود که احتمالاً در شروع مطالعه کمبود سلنیوم (Selenium) نداشتن. (۶) قبل از ارائه توصیه‌های غذایی خاص، تحقیقات بیشتری در مورد ارتباط سلنیوم (Selenium) و CVD موردنیازه.

مسمومیت

مصرف زیاد سلنیوم (Selenium) می‌تونه منجر به مشکلات سلامتی بشه، از لرزش عضلات، ریزش مو، ناراحتی معده و سبکی سر تا پیامدهای شدیدتر مثل حمله قلبی، ناراحتی تنفسی یا نارسایی کلیه.

منابع غذایی حاوی سلنیوم (Selenium)

میزان سلنیوم (Selenium) موجود در غذاها بسته به محتوای سلنیوم (Selenium) خاکی که در اون، گیاه رشد کرده، می‌تونه بسیار متفاوت باشه. محتوای خاک در مناطق مختلف بسیار متفاوت است. غذاهای گیاهی سلنیوم (Selenium) رو از خاک به دست میارن که بر میزان سلنیوم (Selenium) حیواناتی که از این گیاهان استفاده می‌کنن تأثیر می‌ذاره. غذاهای پروتئینی از حیوانات به‌طورکلی منابع خوب سلنیوم (Selenium) هستن. غذاهای دریایی، گوشت ارگانیک و مغزها بیشترین غذاهای حاوی این مینرال هستن.

• مغزها
• گوشت گاو
• بوقلمون
• مرغ
• غلات غنی شده
• نان گندم کامل
• لوبیا، عدس

اگر این مقاله رو دوست داشتید پیشنهاد میکنم منیزیم رو هم مطالعه کنید.

منابع

1.Dennert G, Zwahlen M, Brinkman M, Vinceti M, Zeegers MP, Horneber M. Selenium for preventing cancer. Sao Paulo Medical Journal. 2012;130(1).

۲.https://academic.oup.com/ajcn/article-abstract/87/2/370/4633244

۳.https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD005195.pub4/abstract

۴.http://www.tahomaclinic.com/Private/Articles3/Selenium/Winther%202015%20-%20Does%20selenium%20supplementation%20affect%20thyroid%20function.pdfhttps://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/cen.12066

۵.https://link.springer.com/article/10.1007/s12020-016-1098-z

۶.https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/