پتاسیم چیست؟
سلام من پویا بیات هستم و در بحث املاح معدنی امروز میخوایم درباره پتاسیم صحبت کنیم.
پتاسیم یک ماده معدنی ضروریه که برای همه بافتهای بدن مورد نیازه. گاهی اوقات الکترولیت نامیده میشه، چون دارای بار الکتریکی کوچکیه که عملکردهای مختلف سلول و عصب رو فعال می کنه. پتاسیم به طور طبیعی در بسیاری از غذاها و به عنوان مکمل پیدا میشه. نقش اصلی اون در بدن کمک به حفظ سطح طبیعی مایع در داخل سلول های ماست. سدیم، همتای اون، سطح مایع طبیعی رو در خارج از سلول ها حفظ می کنه. پتاسیم همچنین به انقباض عضلات کمک می کنه و فشار خون طبیعی رو حفظ می کنه.
مقادیر توصیه شده
مرجع رژیم غذایی دریافتی ایالات متحده بیان می کنه که شواهد کافی برای تعیین میزان توصیه شده رژیم غذایی (RDA) برای پتاسیم وجود نداره. با این حال، آکادمی ملی پزشکی یک پیزان مصرفی مناسب (AI) برای پتاسیم ایجاد کرده.(۱)
برای زنان ۱۴-۱۸ ساله، میزان مصرفی مناسب ۲۳۰۰ میلی گرم در روزه. برای زنان ۱۹+، ۲۶۰۰ میلی گرم. برای زنان باردار و شیرده بسته به سن، این شاخص بین ۲۵۰۰-۲۹۰۰ متغیره.
برای مردان ۱۴-۱۸ ساله، میزان مصرفی مناسب ۳۰۰۰ میلی گرمه و برای مردان بالای ۱۹ سال، ۳۴۰۰ میلی گرم.
برآورد شده که متوسط مصرف روزانه پتاسیم در بزرگسالان برای زنان حدود ۲۳۲۰ میلی گرم و برای مردان ۳۰۱۶ میلی گرمه. (۲)
پتاسیم و سلامت
عملکردهای سدیم و پتاسیم در بدن به هم مرتبط هستن و اغلب با هم مورد مطالعه قرار می گیرن.
تداخل پتاسیم و سدیم:
پتاسیم و سدیم ارتباط تنگاتنگی با هم دارن اما اثرات متضادی در بدن دارن. هر دو مواد مغذی ضروری هستن که نقش کلیدی در حفظ تعادل فیزیولوژیکی ایفا می کنن و هر دو با خطر بیماری های مزمن، به ویژه بیماری های قلبی عروقی مرتبط هستن. مصرف زیاد نمک باعث افزایش فشار خون میشه که می تونه منجر به بیماری قلبی بشه، در حالی که مصرف زیاد پتاسیم می تونه به شل شدن عروق خونی و دفع سدیم در عین کاهش فشار خون کمک کنه. بدن ما به پتاسیم بیشتری نسبت به سدیم در روز احتیاج داره، اما به طور مثال رژیم معمولی ایالات متحده دقیقاً برعکسه: آمریکایی ها به طور متوسط حدود ۳۳۰۰ میلی گرم سدیم در روز مصرف میکنن که حدود ۷۵ درصد اون ازذاهای فرآوری شده تامین میشه، در حالی که تنها ۲۹۰۰ میلی گرم پتاسیم در روز دریافت میشه. (۳) (۴)
مطالعه ای نشون داد که:
افرادی که رژیم های پر سدیم و با پتاسیم کم مصرف می کردن، بیشتر در معرض مرگ ناشی از حمله قلبی یا هر علت دیگه ای بودن. در این مطالعه، افرادی که بیشترین میزان مصرف سدیم رو داشتن، ۲۰٪ بیشتر از افرادی که کمترین میزان مصرف سدیم رو داشتن، از هر علتی جان خودشونو از دست می دادن. و بر عکس اکن، افرادی که بیشترین میزان مصرف پتاسیم رو داشتن، ۲۰ درصد کمتر از افرادی که کمترین مصرف رو داشتن، جان خودشونو از دست دادن. اما اونچه که ممکنه برای سلامتی اهمیت بیشتری داشته باشه، رابطه سدیم با پتاسیم در رژیم غذاییه. افرادی که بیشترین میزان سدیم به پتاسیم رو در رژیم غذایی خود داشتن، دو برابر بیشتر از افرادی که کمترین نسبت رو داشتن، در معرض مرگ ناشی از سکته قلبی قرار می گرفتن و ۵۰ درصد بیشتر در معرض خطر مرگ به هر دلیلی بودن. (۵)
افراد می تونن یک رژیم غذایی کلیدی برای کاهش خطر ایجاد کنن: سبزیجات و میوه های تازه که به طور طبیعی دارای پتاسیم و سدیم کمی هستند مصرف کنن، اما مصرف نان، پنیر، گوشت فرآوری شده و سایر غذاهای فرآوری شده که سدیم بیشتر و پتاسیم کمتری دارن رو محدود کنن.
فشار خون:
مطالعات مشاهده ای روی گروه های پرجمعیت از افراد نشون میدن که سدیم و پتاسیم در رژیم غذایی با فشار خون ارتباط دارن. (۶) بسیاری از آمریکایی ها تمایل زیادی به خوردن نمک یا غذاهای شور و بدون پتاسیم کافی دارن، الگوی غذایی که برخی افراد رو در معرض خطر فشار خون بالا یا پرفشار خونی قرار میده. بررسی کارآزمایی های تصادفی کنترل شده نشون داد که رژیم غذایی DASH (رویکردهای رژیم غذایی برای جلوگیری از فشار خون بالا) که دارای سدیم کم و پتاسیم بالا هستش، در کاهش فشار خون در مبتلایان به فشار خون بالا موثره. (۶) همین مطالعه مروری نشون داد که پتاسیم همچنین در کاهش فشار خون در افرادی که فشار خون طبیعی دارن، موثره. پتاسیم دریافتی چه از طریق مصرف بیشتر میوه و سبزیجات، یا از طریق مکمل رسانی پتاسیم باشه، همین تأثیر رو میذاره.
آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت های بهداشتی بر اساس آزمایشات بالینی و مطالعات کوهورت، گزارشی از اثرات سدیم و پتاسیم بر خطر بیماری های مزمن منتشر کرد. (۷) اونا دریافتن که مکمل های پتاسیم (حاوی ۷۸۲ تا ۴۶۹۲ میلی گرم روزانه) و جایگزینی نمک سفره با نمک پتاسیم در مقایسه با دارونما، به ویژه در افرادی که فشار خون بالا دارن، فشار خون رو به میزان قابل توجهی کاهش میده.
با این حال، شواهد متناقضی در مورد تأثیر اون بر کاهش خطر کلی فشار خون بالا، سنگ کلیه، بیماری های قلبی عروقی از جمله سکته و بیماری های کلیوی وجود داره.
متاآنالیز کارآزمایی های تصادفی کنترل شده و مطالعات کوهورت با افزایش مصرف پتاسیم بر روی عوامل خطر قلبی عروقی نشون داده که مصرف بیشتر پتاسیم (از مواد غذایی و مکمل ها) فشار خون رو در افراد مبتلا به پر فشار خونی کاهش میده و با ۲۴ درصد کاهش خطر سکته مغزی همراهه. (۸) متاآنالیز دیگه مطالعات کوهورت، ارتباط معکوس دوز مصرفی پتاسیم و خطر سکته مغزی رو نشون داد، به این معنی که هرچه میزان مصرف بیشتر باشه، خطر کمتره. مصرف پتاسیم حداقل ۳۵۰۰ میلی گرم در روز با کمترین خطر سکته مغزی همراه بوده. (۹)
سلامت استخوان:
کلسیم یکی از مهمترین مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت استخوانه. وضعیتی به نام “تعادل منفی کلسیم” زمانی رخ می ده که میزان از دست دادن کلسیم از بدن بیشتر از میزان جذب کلسیم باشه که می تونه منجر به از دست دادن استخوان بشه. این اغلب زمانی اتفاق می افته که رژیم غذایی حاوی مقدار کمی کلسیم یا ویتامین D باشه یا در افرادی که مشکلات گوارشی دارن و برای همین در جذب کلسیم اختلال ایجاد میشه. افرادی که مشکلات تیروئیدی یا کلیوی دارن ممکنه مقدار زیادی کلسیم رو در ادرار از دست بدن.
طبق نظریه دیگه ای به نام “تعادل اسید-باز” یا “نظریه اسیدی-قلیایی” ، مقدار زیاد اسید در رژیم غذایی (مثل اونچه که ناشی از مصرف زیاد گوشت و مصرف کم میوه و سبزی هستش)، میتونه با خارج شدن کلسیم از استخوان ها، منجر به از دست دادن استخوان بشه. برای کمک به خنثی سازی اسید اعتقاد بر اینه که تجزیه پروتئین ها و دانه های حیوانی که دارای مقدار زیادی فسفر و سولفات هستن، باعث تولید اسید در بدن میشه. این امر باعث میشه کلیه ها اسید و کلسیم موجود در ادرار رو دفع کنن.
غذاهای غنی از پتاسیم ممکنه اثر قلیایی کنندگی داشته باشن، چون حاوی ترکیباتی هستن که می تونن به بی کربنات متابولیزه بشن، که به خنثی سازی اسیدهای بدن و محافظت از استخوان کمک می کنه. مطالعات مشاهده ای نشون دادن که مصرف زیاد پتاسیم از میوه ها و سبزیجات با تراکم بیشتر استخوانی مرتبطه. (۱۰) با این حال، مطالعات مشاهده ای نشون ندادن که مصرف زیاد پروتئین روی سلامت استخوان یا خطر شکستگی تأثیر منفی می ذاره. در واقع، در افراد مسن مصرف پروتئین بیشتر به نظر می رسه که بتونه از شکستگی محافظت کنه. بنابراین نظریه اسید قلیایی در مورد سلامت استخوان هنوز روشن نیست.
رژیم غذایی DASH با پتاسیم بالا، سرشار از میوه، سبزیجات و لبنیات کم چرب، نشانگرهای آسیب استخوانی رو کاهش میده. (۱۰)(۱۱) با این حال، عوامل غذایی دیگه ای از DASH (سدیم کم، کلسیم کافی) وجود داره که ممکنه به این نتیجه کمک کنه و فقط پتاسیم توی اون دخیل نباشه. مطالعات روی حیوانات نشون داده که مواد شیمیایی گیاهی و پلی فنول های موجود در میوه ها و سبزیجات هم می تونن در سلامت استخوان ها نقش داشته باشن.
توی آزمایشات تصادفی کنترل شده که به زنان یائسه مکمل پتاسیم یا دارونما داده شده بود، به طور مداوم از شکستگی کمتر استخوان یا افزایش تراکم مواد معدنی استخوان با مصرف بیشتر پتاسیم از مکمل ها، حمایت نکرده بودن. (۱۲) (۱۳)
سنگ کلیه:
رژیم غذایی سرشار از پتاسیم به جلوگیری از دفع کلسیم از طریق ادرار کمک می کنه و همچنین می تونه از دفع کلسیم از استخوان و ورود اون به خون جلوگیری کنه. کلسیمی که مجددا جذب نمیشه از طریق ادرار دفع میشه، که ممکنه خطر تشکیل کریستال هایی رو ایجاد کنه که منجر به سنگ کلیه میشن.
در سه مطالعه بزرگ مروری، مشخص شد که مصرف بیشتر پتاسیم با کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه در هر سه مطالعه مرتبط بوده. (۱۴)
آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت های بهداشتی و کالج پزشکان آمریکا مروری بر کارآزمایی های تصادفی کنترل شده داشتن که به مدیریت پزشکی برای جلوگیری از تکرار سنگ کلیه پرداخته بودن. (۱۵) این بررسی نشون داد افرادی که قبلا سنگ کلیه داشتن و میزان پتاسیم رو از طریق مکمل های سیترات پتاسیم افزایش داده بودن، با توجه به این که مصرف مایعاتشون هم افزایش پیدا کرده بود، خطر ابتلا به سنگ کلیه دوباره رو به میزان قابل توجهی کاهش می دادن.
منابع غذایی
پتاسیم به طور گسترده در بسیاری از غذاها، به ویژه میوه ها و سبزیجات موجوده. سبزیجات برگ دار، لوبیا، مغزها، غذاهای لبنی و سبزیجات نشاسته ای مثل کدو حلوایی از منابع غنی اون هستن.
- میوه های خشک (کشمش، برگ زردآلو)
- لوبیا، عدس
- سیب زمینی
- کدو حلوایی
- اسفناج، کلم بروکلی
- برگ چغندر
- آووکادو
- موز
- طالبی
- پرتقال، آب پرتقال
- آب نارگیل
- گوجه فرنگی
- شیرهای لبنی و گیاهی (سویا، بادام)
- ماست
- بادام زمینی، بادام
- مرغ
- ماهی سالمون
علائم کمبود پتاسیم
کلیه ها با دفع مقادیر اضافی از طریق ادرار، سطح طبیعی پتاسیم خون رو حفظ می کنن. پتاسیم هم از طریق مدفوع و عرق از بین میره. مصرف حداقل ۴۰۰-۸۰۰ میلی گرم از غذا به دلیل کاهش روزانه طبیعی مورد نیازه. هرگونه شرایطی که میزان مایعات دفعی از بدن رو فراتر از حد معمول افزایش بده، مثل استفراغ، اسهال و داروهای خاص مثل دیورتیک ها، می تونه منجر به کمبود هیپوکالمی بشه. هیپوکالمی بیشتر در بیماران بستری که از داروهایی استفاده می کنند که باعث دفع زیاد پتاسیم در بدن میشه، شایعه. همچنین در افراد مبتلا به بیماری های التهابی روده (بیماری کرون، کولیت اولسروز) مشاهده میشه که ممکنه باعث اسهال و سوء جذب مواد مغذی بشه.
به ندرت کمبود پتاسیم به دلیل مصرف بسیار کم اون از غذا به تنهایی ایجاد میشه، چون در بسیاری از غذاها وجود داره. با این حال، مصرف ناکافی همراه با تعریق زیاد، مصرف ادرارآورها، سوء مصرف ملین یا تهوع و استفراغ شدید می تونه به سرعت منجر به هیپوکالمی بشه. دلیل دیگه اون کمبود منیزیم هستش، چون کلیه ها برای کمک به جذب مجدد پتاسیم و حفظ سطح طبیعی در سلول ها به منیزیم نیاز دارن. علائم:
- خستگی
- گرفتگی عضلات یا ضعف
- یبوست
- فلج عضلات و ضربان نامنظم قلب (با هیپوکالمی شدید)
علائم مسمومیت پتاسیم
پتاسیم بیش از حد در خون هایپرکالمی نامیده میشه. در افراد سالم کلیه ها به طور موثر پتاسیم اضافی رو عمدتا از طریق ادرار حذف می کنن. با این حال، شرایط خاصی می تونه منجر به هایپرکالمی بشه: بیماری کلیوی پیشرفته، مصرف داروهایی که پتاسیم بدن رو حفظ می کنن (از جمله NSAID ها)، یا افرادی که کلیه هاشون دچار اختلال هستن و رژیم غذایی با پتاسیم بالا (بیش از 4700 میلی گرم در روز) یا استفاده از پتاسیم دارن. (جایگزین های نمک بر پایه پتاسیم )
علائم هایپرکالمی:
- ضعف، خستگی
- تهوع، استفراغ
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- تپش قلب، ضربان قلب نامنظم
اگر این مقاله رو دوست داشتید پیشنهاد میکنم سلنیوم رو هم مطالعه کنید.
منابع
1.National Academy of Medicine. Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium. Washington (DC): National Academies Press (US); 2019 Mar
۲.https://ods.od.nih.gov/factsheets/Potassium-HealthProfessional/
۳.https://academic.oup.com/ije/article/38/3/791/684827
4.Dietary Guidelines for Americans Scientific Advisory Committee. Report of the Dietary Guidelines Advisory Committee on the Dietary Guidelines for Americans, 2010, to the Secretary of Agriculture and the Secretary of Health and Human Services. 2010.
۵.https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/1106080
۶.https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0025619613004631
۷.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519328/
۸.https://www.bmj.com/content/346/bmj.f1378.long
۹.https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/JAHA.116.004210
۱۰.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1094695013001534?casa_token=x0XpqDelGasAAAAA:OGxSTrY_AfUbWcxRagfjmGVOkaIMlWjN5fNlbDVOuYHmRQj19Ne_6LHnUP8Bcbva0g3NLwWZlA
۱۱.https://academic.oup.com/jn/article-abstract/133/10/3130/4687581
۱۲.https://academic.oup.com/ajcn/article-abstract/88/2/465/4754448
۱۳.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1530891X20393654?casa_token=2RfZYFcLvzQAAAAA:kWKXUh_kKZYFReB5GKTnbKGZ1lpKuGhQ_ycQ6ml33aea9d3XHJC2SEKh_lxalTAtsCbniFnGlQ
۱۴.https://cjasn.asnjournals.org/content/11/10/1834.short
۱۵.https://europepmc.org/article/nbk/nbk99762
۱۶.https://www.mdpi.com/199248
