سلام من پویا بیات هستم و در بحث املاح معدنی امروز می‌خوایم درباره پتاسیم (Potassium) صحبت کنیم.
پتاسیم (Potassium) چیست؟
پتاسیم (Potassium) یک ماده معدنی ضروریِ که برای همه بافت‌های بدن موردنیاز هست. گاهی اوقات الکترولیت نامیده می‌شه، چون دارای بار الکتریکی کوچکی هست که عملکردهای مختلف سلول و عصب رو فعال می‌کنه. پتاسیم (Potassium) به‌طور طبیعی در بسیاری از غذاها و به‌عنوان مکمل پیدا می‌شه.
نقش اصلی پتاسیم (Potassium) در بدن کمک به حفظ سطح طبیعی مایع در داخل سلول‌های ماست. سدیم، همتای اون، سطح مایع طبیعی رو در خارج از سلول‌ها حفظ می‌کنه. پتاسیم (Potassium) همچنین به انقباض عضلات کمک می‌کنه و فشارخون طبیعی رو حفظ می‌کنه.
مقادیر مصرفی توصیه شده پتاسیم (Potassium)
مرجع رژیم غذایی دریافتی ایالات‌متحده بیان می‌کنه که شواهد کافی برای تعیین میزان توصیه شده رژیم غذایی (RDA) برای پتاسیم (Potassium) وجود ندارِ. بااین‌حال، آکادمی ملی پزشکی یک میزان مصرفی مناسب (AI) برای پتاسیم (Potassium) ایجاد کرده. (۱)
- برای زنان ۱۴-۱۸ ساله، میزان مصرفی مناسب ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روزه. برای زنان ۱۹+، ۲۶۰۰ میلی‌گرم. برای زنان باردار و شیرده بسته به سن، این شاخص بین ۲۵۰۰-۲۹۰۰ متغیره.
- برای مردان ۱۴-۱۸ ساله، میزان مصرفی مناسب ۳۰۰۰ میلی‌گرم و برای مردان بالای ۱۹ سال، ۳۴۰۰ میلی‌گرم.
برآورد شده که متوسط مصرف روزانه این ماده معدنی در بزرگ‌سالان برای زنان حدود ۲۳۲۰ میلی‌گرم و برای مردان ۳۰۱۶ میلی‌گرم هست. (۲)
ارتباط پتاسیم (Potassium) و سلامت بدن
تداخل پتاسیم (Potassium) و سدیم (Sodium)
عملکردهای سدیم (Sodium) و پتاسیم (Potassium) در بدن به هم مرتبط هستن و اغلب با هم مورد مطالعه قرار می‌گیرن. پتاسیم (Potassium) و سدیم (Sodium) ارتباط تنگاتنگی با هم دارن اما اثرات متضادی در بدن دارن. هر دو مواد مغذی ضروری هستن که نقش کلیدی در حفظ تعادل فیزیولوژیکی ایفا می‌کنن و هر دو با خطر بیماری‌های مزمن، به‌ویژه بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط هستن.
مصرف زیاد نمک باعث افزایش فشارخون می‌شه که می‌تونه منجر به بیماری قلبی بشه، درحالی‌که مصرف زیاد ماده معدنی پتاسیم (Potassium) می‌تونه به شل شدن عروق خونی و دفع سدیم (Sodium) در عین کاهش فشارخون کمک کنه. بدن ما به پتاسیم (Potassium) بیشتری نسبت به سدیم (Sodium) در روز احتیاج داره، اما به‌طور مثال رژیم معمولی ایالات‌متحده دقیقاً برعکسِ، آمریکایی‌ها به‌طور متوسط حدود ۳۳۰۰ میلی‌گرم سدیم (Sodium) در روز مصرف می‌کنن که حدود ۷۵ درصد اون از غذاهای فرآوری شده تأمین می‌شه، درحالی‌که تنها ۲۹۰۰ میلی‌گرم پتاسیم (Potassium) در روز دریافت می‌شه. (۳) (۴)
تحقیقات در ارتباط با پتاسیم (Potassium) و سدیم (Sodium)
افرادی که رژیم‌های پر سدیم (Sodium) و با پتاسیم (Potassium) کم‌مصرف می‌کردن، بیشتر در معرض مرگ ناشی از حمله قلبی یا هر علت دیگه‌ای بودن. در این مطالعه، افرادی که بیشترین میزان مصرف سدیم (Sodium) رو داشتن، ۲۰٪ بیشتر از افرادی که کمترین میزان مصرف سدیم (Sodium) رو داشتن، از هر علتی جان خودشون رو از دست می‌دادن و برعکس اون، افرادی که بیشترین میزان مصرف پتاسیم (Potassium) رو داشتن، ۲۰ درصد کمتر از افرادی که کمترین مصرف رو داشتن، جان خودشون رو از دست دادن.
اما اونچه که ممکنه برای سلامتی اهمیت بیشتری داشته باشه، رابطه سدیم (Sodium) با پتاسیم (Potassium) در رژیم غذایی هست. افرادی که بیشترین میزان سدیم (Sodium) به پتاسیم (Potassium) رو در رژیم غذایی خود داشتن، دو برابر بیشتر از افرادی که کمترین نسبت رو داشتن، در معرض مرگ ناشی از سکته قلبی قرار می‌گرفتن و ۵۰ درصد بیشتر در معرض خطر مرگ به هر دلیلی بودن. (۵)
افراد می‌تونن یک رژیم غذایی کلیدی برای کاهش خطر ایجاد کنن، سبزیجات و میوه‌های تازه که به‌طور طبیعی دارای پتاسیم (Potassium) و سدیم (Sodium) کمی هستند مصرف کنن، اما مصرف نان، پنیر، گوشت فرآوری شده و سایر غذاهای فرآوری شده که سدیم (Sodium) بیشتر و پتاسیم (Potassium) کمتری دارن رو محدود کنن.
فشارخون
مطالعات مشاهده‌ای روی گروه‌های پرجمعیت از افراد نشون می‌دن که پتاسیم (Potassium) و سدیم (Sodium) در رژیم غذایی با فشارخون ارتباط دارن. (۶) بسیاری از آمریکایی‌ها تمایل زیادی به خوردن نمک یا غذاهای شور و بدون پتاسیم کافی دارن، الگوی غذایی که برخی افراد رو در معرض خطر فشارخون بالا یا پرفشارخونی قرار می‌ده.
بررسی کارآزمایی‌های تصادفی کنترل شده نشون داد که رژیم غذایی DASH (رویکردهای رژیم غذایی برای جلوگیری از فشارخون بالا) که دارای سدیم (Sodium) کم و پتاسیم (Potassium) بالا هست، در کاهش فشارخون در مبتلایان به فشارخون بالا مؤثره. (۶) همین مطالعه مروری نشون داد که این ماده معدنی همچنین در کاهش فشارخون در افرادی که فشارخون طبیعی دارن مؤثره.
پتاسیم (Potassium) دریافتی چه از طریق مصرف بیشتر میوه و سبزیجات، یا از طریق مکمل رسانی پتاسیم (Potassium) باشه، همین تأثیر رو می‌ذاره. آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی بر اساس آزمایشات بالینی و مطالعات کوهورت، گزارشی از اثرات سدیم (Sodium) و پتاسیم (Potassium) بر خطر بیماری‌های مزمن منتشر کرد. (۷)
اونا دریافتن که مکمل‌های پتاسیم (Potassium) (حاوی ۷۸۲ تا ۴۶۹۲ میلی‌گرم روزانه) و جایگزینی نمک سفره با نمک پتاسیم (Potassium) در مقایسه با دارونما، به‌ویژه در افرادی که فشارخون بالا دارن، فشارخون رو به میزان قابل توجهی کاهش می‌ده. بااین‌حال، شواهد متناقضی در مورد تأثیر اون بر کاهش خطر کلی فشارخون بالا، سنگ کلیه، بیماری‌های قلبی عروقی ازجمله سکته و بیماری‌های کلیوی وجود داره.
متاآنالیز کارآزمایی‌های تصادفی کنترل شده و مطالعات کوهورت با افزایش مصرف این ماده معدنی بر روی عوامل خطر قلبی عروقی نشون داده که مصرف بیشتر پتاسیم (Potassium) (از مواد غذایی و مکمل‌ها) فشارخون رو در افراد مبتلا به پر فشارخونی کاهش می‌ده و با ۲۴ درصد کاهش خطر سکته مغزی همراه است. (۸) متاآنالیز دیگه مطالعات کوهورت، ارتباط معکوس دوز مصرفی پتاسیم (Potassium) و خطر سکته مغزی رو نشون داد، به این معنی که هرچه میزان مصرف بیشتر باشه، خطر کمترِ. مصرف پتاسیم (Potassium) حداقل ۳۵۰۰ میلی‌گرم در روز با کمترین خطر سکته مغزی همراه بوده. (۹)
سلامت استخوان
کلسیم (Calcium) یکی از مهم‌ترین مواد مغذی موردنیاز برای سلامت استخوانِ. وضعیتی به نام «تعادل منفی کلسیم» زمانی رخ می‌ده که میزان از دست دادن کلسیم (Calcium) از بدن بیشتر از میزان جذب کلسیم (Calcium) باشه که می‌تونه منجر به از دست دادن استخوان بشه. این اغلب زمانی اتفاق میافته که رژیم غذایی حاوی مقدار کمی کلسیم (Calcium) یا ویتامین D باشه یا در افرادی که مشکلات گوارشی دارن و برای همین در جذب کلسیم (Calcium) اختلال ایجاد می‌شه. افرادی که مشکلات تیروئیدی یا کلیوی دارن ممکنه مقدار زیادی کلسیم (Calcium) رو در ادرار از دست بدن.
طبق نظریه دیگه‌ای به نام «تعادل اسید باز» یا «نظریه اسیدی قلیایی»، مقدار زیاد اسید در رژیم غذایی (مثل اونچه که ناشی از مصرف زیاد گوشت و مصرف کم میوه و سبزی هست)، می‌تونه با خارج شدن کلسیم (Calcium) از استخوان‌ها، منجر به از دست دادن استخوان بشه. برای کمک به خنثی‌سازی اسید اعتقاد بر اینِ که تجزیه پروتئین‌ها و دانه‌های حیوانی که دارای مقدار زیادی فسفر و سولفات هستن، باعث تولید اسید در بدن می‌شه. این امر باعث می‌شه کلیه‌ها اسید و کلسیم (Calcium) موجود در ادرار رو دفع کنن.
غذاهای غنی از این ماده معدنی ممکنه اثر قلیایی کنندگی داشته باشن، چون حاوی ترکیباتی هستن که می‌تونن به بی‌کربنات متابولیزه بشن که به خنثی‌سازی اسیدهای بدن و محافظت از استخوان کمک می‌کنه. مطالعات مشاهده‌ای نشون دادن که مصرف زیاد پتاسیم (Potassium) از میوه‌ها و سبزیجات با تراکم بیشتر استخوانی مرتبط هست. (۱۰)
بااین‌حال، مطالعات مشاهده‌ای نشون ندادن که مصرف زیاد پروتئین روی سلامت استخوان یا خطر شکستگی تأثیر منفی می‌ذاره. درواقع، در افراد مسن مصرف پروتئین بیشتر به نظر می‌رسه که بتونه از شکستگی محافظت کنه؛ بنابراین نظریه اسید قلیایی در مورد سلامت استخوان هنوز روشن نیست. رژیم غذایی DASH با پتاسیم (Potassium) بالا، سرشار از میوه، سبزیجات و لبنیات کم‌چرب، نشانگرهای آسیب استخوانی رو کاهش می‌ده. (۱۰)(۱۱)
بااین‌حال، عوامل غذایی دیگه‌ای از DASH (سدیم کم، کلسیم کافی) وجود داره که ممکنه به این نتیجه کمک کنه و فقط پتاسیم (Potassium) در اون دخیل نباشه. مطالعات روی حیوانات نشون داده که مواد شیمیایی گیاهی و پلی فنول‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات هم می‌تونن در سلامت استخوان‌ها نقش داشته باشن.
در آزمایشات تصادفی کنترل شده که به زنان یائسه مکمل پتاسیم (Potassium) یا دارونما داده شده بود، به‌طور مداوم از شکستگی کمتر استخوان یا افزایش تراکم مواد معدنی استخوان با مصرف بیشتر پتاسیم (Potassium) از مکمل‌ها، حمایت نکرده بودن. (۱۲) (۱۳)
سنگ کلیه
رژیم غذایی سرشار از پتاسیم (Potassium) به جلوگیری از دفع کلسیم (Calcium) از طریق ادرار کمک می‌کنه و همچنین می‌تونه از دفع کلسیم (Calcium) از استخوان و ورود اون به خون جلوگیری کنه. کلسیمی که مجدداً جذب نمی‌شه از طریق ادرار دفع می‌شه که ممکنه خطر تشکیل کریستال‌هایی رو ایجاد کنه که منجر به سنگ کلیه می‌شن.
در سه مطالعه بزرگ مروری، مشخص شد که مصرف بیشتر این ماده معدنی با کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه در هر سه مطالعه مرتبط بوده. (۱۴) آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و کالج پزشکان آمریکا مروری بر کارآزمایی‌های تصادفی کنترل شده داشتن که به مدیریت پزشکی برای جلوگیری از تکرار سنگ کلیه پرداخته بودن. (۱۵)
این بررسی نشون داد افرادی که قبلاً سنگ کلیه داشتن و میزان پتاسیم (Potassium) رو از طریق مکمل‌های سیترات پتاسیم (Potassium) افزایش داده بودن، با توجه به این که مصرف مایعاتشون هم افزایش پیدا کرده بود، خطر ابتلا به سنگ کلیه دوباره رو به میزان قابل توجهی کاهش می‌دادن.
منابع غذایی شامل پتاسیم (Potassium)
پتاسیم (Potassium) به‌طور گسترده در بسیاری از غذاها، به‌ویژه میوه‌ها و سبزیجات موجوده. سبزیجات برگ‌دار، لوبیا، مغزها، غذاهای لبنی و سبزیجات نشاسته‌ای مثل کدوحلوایی از منابع غنی اون هستن.
- میوه‌های خشک (کشمش، برگ زردآلو)
- لوبیا، عدس
- سیب‌زمینی
- کدوحلوایی
- اسفناج، کلم بروکلی
- برگ چغندر
- آووکادو
- موز
- طالبی
- پرتقال، آب‌پرتقال
- آب نارگیل
- گوجه‌فرنگی
- شیرهای لبنی و گیاهی (سویا، بادام)
- ماست
- بادام‌زمینی، بادام
- مرغ
- ماهی سالمون
علائم کمبود پتاسیم (Potassium)
کلیه‌ها با دفع مقادیر اضافی از طریق ادرار، سطح طبیعی پتاسیم (Potassium) خون رو حفظ می‌کنن. این ماده معدنی هم از طریق مدفوع و عرق از بین می‌ره. مصرف حداقل ۴۰۰-۸۰۰ میلی‌گرم از غذا به دلیل کاهش روزانه طبیعی موردنیازه. هرگونه شرایطی که میزان مایعات دفعی از بدن رو فراتر از حد معمول افزایش بده، مثل استفراغ، اسهال و داروهای خاص مثل دیورتیک‌ها، می‌تونه منجر به کمبود هیپوکالمی بشه.
هیپوکالمی بیشتر در بیماران بستری که از داروهایی استفاده می‌کنند که باعث دفع زیاد پتاسیم (Potassium) در بدن می‌شه، شایعه. همچنین در افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده (بیماری کرون، کولیت اولسروز) مشاهده می‌شه که ممکنه باعث اسهال و سوء جذب مواد مغذی بشه. به‌ندرت کمبود پتاسیم (Potassium) به دلیل مصرف بسیار کم اون از غذا به‌تنهایی ایجاد می‌شه، چون در بسیاری از غذاها وجود داره.
بااین‌حال، مصرف ناکافی همراه با تعریق زیاد، مصرف ادرارآورها، سوءمصرف ملین یا تهوع و استفراغ شدید می‌تونه به‌سرعت منجر به هیپوکالمی بشه. دلیل دیگه اون کمبود منیزیم هست، چون کلیه‌ها برای کمک به جذب مجدد این ماده معدنی و حفظ سطح طبیعی در سلول‌ها به منیزیم نیاز دارن.
علائم مسمومیت پتاسیم (Potassium)
پتاسیم (Potassium) بیش‌ازحد در خون هایپرکالمی نامیده می‌شه. در افراد سالم کلیه‌ها به‌طور مؤثر پتاسیم (Potassium) اضافی رو عمدتاً از طریق ادرار حذف می‌کنن. بااین‌حال، شرایط خاصی می‌تونه منجر به هایپرکالمی بشه بیماری کلیوی پیشرفته، مصرف داروهایی که پتاسیم (Potassium) بدن رو حفظ می‌کنن (ازجمله NSAID ها) یا افرادی که کلیه‌هاشون دچار اختلال هستن و رژیم غذایی با پتاسیم (Potassium) بالا (بیش از 4700 میلی‌گرم در روز) یا استفاده از پتاسیم (Potassium) دارن. (جایگزین‌های نمک بر پایه پتاسیم (Potassium))
علائم هایپرکالمی
- ضعف، خستگی
- تهوع، استفراغ
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- تپش قلب، ضربان قلب نامنظم
اگر این مقاله رو دوست داشتید پیشنهاد میکنم سلنیوم رو هم مطالعه کنید.
منابع
1.National Academy of Medicine. Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium. Washington (DC): National Academies Press (US); 2019 Mar
۲.https://ods.od.nih.gov/factsheets/Potassium-HealthProfessional/
۳.https://academic.oup.com/ije/article/38/3/791/684827
4.Dietary Guidelines for Americans Scientific Advisory Committee. Report of the Dietary Guidelines Advisory Committee on the Dietary Guidelines for Americans, 2010, to the Secretary of Agriculture and the Secretary of Health and Human Services. 2010.
۵.https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/1106080
۶.https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0025619613004631
۷.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519328/
۸.https://www.bmj.com/content/346/bmj.f1378.long
۹.https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/JAHA.116.004210
۱۰.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1094695013001534?casa_token=x0XpqDelGasAAAAA:OGxSTrY_AfUbWcxRagfjmGVOkaIMlWjN5fNlbDVOuYHmRQj19Ne_6LHnUP8Bcbva0g3NLwWZlA
۱۱.https://academic.oup.com/jn/article-abstract/133/10/3130/4687581
۱۲.https://academic.oup.com/ajcn/article-abstract/88/2/465/4754448
۱۳.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1530891X20393654?casa_token=2RfZYFcLvzQAAAAA:kWKXUh_kKZYFReB5GKTnbKGZ1lpKuGhQ_ycQ6ml33aea9d3XHJC2SEKh_lxalTAtsCbniFnGlQ
۱۴.https://cjasn.asnjournals.org/content/11/10/1834.short
۱۵.https://europepmc.org/article/nbk/nbk99762
۱۶.https://www.mdpi.com/199248
