زانوی عقب رفته knee hyperextension or genu recurvatum
یکی از انواع تغییر شکلهای زانو است که در آن، زانو عقبتر از وضعیت طبیعی قرار میگیرد. به عبارت دیگر، زانو با دامنهای بیش تر از حد طبیعی باز میشود که این عمل غیر طبیعی است.
علل زانوی عقب رفته
- ضعف عضله چهارسر
- فلج عضله چهار سر
- کوتاهی عضله چهارسر
- قوی بودن عضله چهار سر
- ضعف عضلات پشت ران
- ضعف عضلات پشت ران و چهار سر
- فلج عضلات پشت ران
- تغییر شکل پای چماقی نوع اکواینوس(در این تغییر شکل، فرد روی پنجه راه میرود.)
- تغییر شکل پای چماقی نوع کالکانئوس(در این تغییر شکل، فرد روی پاشنه راه میرود)
عوارض ناشی از تغییر شکل زانوی عقب رفته
1. آرتروز زودرس: به علت وارد شدن فشارهای غیر طبیعی، فرد دچار آرتروز زودرس زانو میشود.
٢. درد: درد زانو به علل مختلف، از جمله کشش بافتهای نرم، وارد آمدن فشار غیر طبیعی بر سطوح مفصلی و فشرده شدن استخوان کشکک روی استخوان ران بروز میکند. بنابراین، درد ممکن است در قسمت جلو زانو به علت فشردگی کشکک روی استخوان ران و هم چنین در عقب زانو به علت کشش بافتهای نرم خلفی ایجاد شود.
3. تغییر در راستای ستون مهرهها: در صورتی که تغییر شکل یک طرفه باشد، میتواند موجبات انحنای مهرهها را فراهم آورد.
۴. تغییر الگوی راه رفتن: راه رفتن فرد از حالت طبیعی خارج میشود.
۵. افزایش آسیبپذیری زانو: نظر به این که در این وضعیت زانو از وضع بیومکانیکی طبیعی خارج و آسیبپذیری آن افزایش مییابد و احتمال آسیب وترها و رباطهای اطراف زانو زیاد میشود.
تشخیص زانوی عقب رفته
– برای این منظور می توان دو پا را از سطح زمین بلند کرد.این کار در حالی صورت میگیرد که فرد طاقباز خوابیده است. زاویه زانو در حالت طبیعی و هنگامی که کاملا صاف میباشد، صفر درجه است،اما اگر زانو عقب رفته باشد، این زاویه تغییر خواهد کرد.در صورتی که یک طرفه باشد، تغییر شکل را در مقایسه با سمت سالم بهتر می توان تشخیص داد.در دو طرفهها نیز اندازهگیری زاویه باز شدن زانو به تشخیص کمک میکند.
۲ -در حالی که درشت نی و استخوان ران در یک خط قرار گرفته اند ( زاویه صفر درجه یا ۱۸۰ درجه) ساق را بلند کنید.بلند کردن ساق موجب می شود که درشت نی نسبت به استخوان ران در سطحی بالاتر و زاویه دار واقع می شود.این حالت ، نشان دهنده زانوی عقب رفته است.
نحوه اندازه گیری زانوی عقب رفته
برای این منظور، راستای ساق و ران که در یک خط هستند، به عنوان وضعیت طبیعی و صفر درجه در نظر گرفته میشود. حال، جلو آمدن ساق نسبت به ران زاویه ای ایجاد میکند که میزان درجه زاویه عقب رفتن زانو را مشخص میکند.
زانوی عقب رفته خفیف
در موردی که زانوی عقب رفته خفیف است ، استفاده از کفش پاشنه دار میتواند در جلوگیری از پیشرفت تغییر شکل و اصلاح آن مفید باشد.در موارد شدید تغییر شکل ، باید از وسایل کمکی زانو استفاده کرد.
حرکات اصلاحی :
۱- باز کردن زانو تا دامنه حرکتی آخر آن
برای این منظور، حوله و یا فوم رولر به زخامت تقریبا کمتر از ۱۰ سانتیمتر زیر زانو قرار داده میشود و فرد عمل باز کردن زانو را انجام میدهد. در این حالت، حرکت مفصل زانو خیلی کم است.
۲- بالا آوردن پا با زانوی صاف در وضعیت خوابیده
در این حالت، حرکت بر خلاف جاذبه صورت میگیرد و در زانو حرکتی انجام نمیشود. انقباض عضله چهار سر در زانو صرف جلوگیری از خم شدن زانو در حین حرکت میشود و حرکت در مفصل ران انجام می گیرد.
این تمرین به روشهای مختلف صورت میگیرد. میتوان برای اعمال فشار بیشتر وزنههایی به مچ پا بسته شود. به تدریج و با بهبود قدرت عضله، میزان مقاومت اعمالی افزایش مییابد. در این روش، عضله چهار سر بدون حرکت مفصل زانو تقویت میشود.
۳- کشش عضله چهار سر
فرد در حالی که روی یک پا نشسته است، پای دیگر را به سمت عقب می برد. در این حالت، در مفصل ران عضلات خم کننده تحت کشش قرار میگیرند. از طرفی، عضله راست رانی هم که یکی از سرهای عضله چهار سر است، تحت کشش قرار میگیرد. با خم کردن زانو، بقیه قسمتهای عضله چهار سر نیز کشیده میشوند.
کشش عضله چهار سر در حالت ایستاده: عضله چهار سر دو مفصلی است. برای کشیده شدن عضله روی دو مفصل باید عمل باز کردن مفصل ران با خم کردن مفصل زانو به طور هم زمان صورت گیرد. فرد در حالت ایستاده، برای کشش عضله چهار سر پای راست از دست چپ استفاده می کند.
با دست چپ، پای (قسمت مچ پا و یا برای اعمال کشش به عضلات جلو پا به صورت هم زمان قسمت جلو پا) راست را می گیرد و زانو را خم میکند و سپس ران را باز می کند؛ به طوری که عضله چهار سر کشیده میشود.
۴- خم کردن زانو در وضعیت خوابیده روی شکم
فرد رو به شکم میخوابد و زانوی خود را خم میکند. با انجام این حرکت،عضلات خمکننده زانو فعال میشوند. فرد این حرکت را میتواند برای هر کدام از پاها انجام دهد.
برای اعمال مقاومت میتوان از وزنههای کم استفاده کرد؛ به این ترتیب که وزنه کوچکی به مچ پا بسته میشود و فرد زانوی خود را در این حالت خم می کند.
۵-انقباض عضلات چهارسر(حوله یا بالشت بین زانوها)
روی زمین دراز بکشید ، زانوی خود را خم کرده و یک حوله یا بالشت میان زانوهای خود بگذارید سپس عضلات چهارسر ران خود را به مدت حداقل ده ثانیه منقبض نگه داشته و بعد رها کنید.
۶-انقباض عضلات چهارسر با کش
روی پنجه های پا و کف دستان خود بر روی زمین قرار بگیرید. دوسر کش را در زیر دستان خود قرار داده و کش را از پشت یکی از زانوهای خود عبور دهید. سپس با صاف کردن زانو عضلات چهارسر و همسترینگ را تحت کشش قرار دهید.چند ثانیه در این وضعیت مانده و بعد به حالت شروع برگردید.پس از اتمام تکرارها با پای دیگر حرکت را اجرا کنید.
۷-جلو پا نشسته (بدون وزنه + با وزنه روی مچ پا)
روی صندلی یا لبه تخت بنشینید طوری که پا از زانو به پایین آزاد باشد، وزنهای به دور مچ پای خود وصل کرده (بدون وزنه نیز میتوانید انجام دهید) و با انقباض عضلات چهارسر ران پای خود را بالا بیاورید، کم مکث کرده و آهسته و کنترل شده به وضعیت شروع برگردید.
۸-پل باسن با وزن بدن (جفت پا و تک پا)
فرد در حالی که به حالت راحت دراز کشیده و زانوهایش خم است، سعی می کند ضمن منقبض کردن عضلات شکم، لگن خود را کمی بلند نماید.این حرکت را به صورت تکپا نیز میتوانید اجرا کنید بدین صورت که یکی از پاها را صاف میکنید و پای دیگری همچنان روی زمین قرار دارد.
چند نکته مهم:
قبل از شروع تمرینات، ابتدا سه الی پنج دقیقه گرم کرده و حرکات کششی پویا انجام دهید تا گردش خون بدن بیشتر شود:
- هرگز تمریناتی را که موجب ایجاد و افزایش درد میشوند، انجام ندهید.
- تمرینات را ۵-۴ جلسه در هفته انجام دهید.
- انجام تمرینات به تعداد خیلی کم، تأثیر زیادی ندارد.
- تمرینات را از ساده به مشکل انجام دهید.
- با شکم پر (بعد از غذا) تمرین نکنید. بهتر است تمرینات قبل از غذا و یا در ساعاتی بعد از غذا انجام شوند.
