زانوی پرانتزی (Bowed Legs) Genu varum

زانوی پرانتزی (Bowed Legs) Genu varum

در این تغییر شکل، زانوها از هم دور و قوزک های داخلی به هم نزدیک می شوند و پاها شکل پرانتزی (زانوی پرانتزی) پیدا می کنند؛ به خاطر همین آن را زانوی پرانتزی یا کمانی یا زانوی درون گرد می گویند که یک اختلال در مفصل زانو است. همه بچه ها در هنگام تولد و دوران کودکی، زانوی پرانتزی دارند که بتدریج با رشد پاها از وضعیت پرانتزی به ضربدری تغییر شکل می دهند.

منظور از تغییر شکل از زانوی پرانتزی به ضربدری ایجاد ناهنجاری نیست؛ بلکه زانوها در وضعیت طبیعی زاویه­ای در حدود ۱۳-۷ درجه بین محور ران و محور ساق دارند که طبیعی است. افرادی که تغییر شکل زانوی پرانتزی دارند، مانند اردک راه می­روند.

علائم پای پرانتزی

• زانوها از یکدیگر فاصله می گیرد
• استخوان درشت نی با پیچش داخلی همراه است
• فرد مبتلا بر روی لبه خارجی پا به صورت اردکی راه می­رود

راه های تشخیص پای پرانتزی

بررسی چشمی بیمار: اندازه گیری فاصله بین زانوها وقتی که بیمار پاها را بهم چسبانده و ایستاده است.

• آزمایش برای تشخیص کمبود ویتامین D و احتمال راشیتیسم (به ندرت عامل پای پرانتزی)
• آزمایش خون برای بیماری بلانت (به ندرت عامل پای پرانتزی)
• آزمایش خون برای سنجش سرب و فلویورید در خون
• آزمایش ژنتیک (به ندرت عامل پای پرانتزی)
• سی تی اسکن
• MRI
• اشعه ایکس

علل زانوی پرانتزی در کودکان

یکی از علل پای پرانتزی در بچه ها بیماری بلانت Blount disease است که کودکان نوپا را مبتلا می­کند و موجب میشود رشد ساق در قسمت­های بالای درشت نی دچار اختلال شود. در این بیماری حتی در سه سالگی هم پرانتزی شدن پا بهتر نشده بلکه پیشرفت میکند.

این بیماری نیاز به درمان دارد. اگر زود تشخیص داده شود ممکن است درمان با یک بریس(brace) کفایت کند. اگر درمان با بریس موفقیت­آمیز نبود ممکن است برای ممانعت از پیشرفت بیماری نیاز باشد تا از عمل جراحی استفاده شود.

آیا زانو پرانتزی من نیاز به عمل جراحی دارد؟

اگر تغییر شکل زانوی شما همراه با درد و انحراف زیاد زانو است ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

در واقع در غیر اینصورت عمل جراحی زانوی شما تنها نوعی عمل زیبایی محسوب می­شود و دلیل درمانی ندارد.(مانند شخصی که از فرم بینی خود راضی نیست) ولی باید بدانید این کار عاری از خطر نیست.

احتمال بروز مشکلات در این جراحی خود خواسته بیش از یک عمل جراحی زیبایی بینی است. این عمل جراحی، یک عمل نسبتا بزرگ است و احتمال خطراتی مانند عفونت محل عمل، شکستگی استخوان، جوش نخوردن یا دیر جوش خوردن محل جراحی، آسیب به عروق یا اعصاب ناحیه عمل، لخته شدن خون در عروق ساق و یا ایجاد درد زانو بعد از جراحی وجود دارد. برای جراحی حتما با پزشک ارتوپد مشورت کنید.

علل تغییر شکل زانوی پرانتزی

دلایل مختلفی وجود دارد که می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اضافه وزن زیاد.
2. زود راه افتادن کودک.
3. شکستگی سطوح مفصلی و یا شکستگی استخوانها در بالا و پایین مفصل.
4. استفاده از کهنه زیاد (پوشک زیاد) برای کودک
5. کوتاهی عضلات نیم غشای و نیم وتری
6. ضعف عضله دو سر رانی
7. پارگی رباط جانبی خارجی زانو
8. زمینه ارثی

نرمی استخوان (راشیتیسم): نرمی استخوان به علت کمبود ویتامین D رخ می­دهد. ویتامین D در شیر، کره، زرده تخم­مرغ، چربی حیوانات و روغن کبد ماهی یافت می شود. نورخورشید وقتی روی پوست می­تابد، خود بدن ویتامین D تولید می­کند. در کودکانی که به حد کافی غذاهای ویتامین­دار نمی­خورند و آن­هایی که به حد کافی در برابر نور خورشید قرار نمی­گیرند، به تدریج علائم نرمی استخوان افزایش می­یابد.
درمان راشیتیسم ، خوردن روغن کبد ماهی و قرار گرفتن در برابر نور خورشید است. بهترین و ارزانترین شیوه پیشگیری این است که نور خورشید حتما به حد کافی به پوست بدن کودک برسد. غذاهایی که ویتامین D دارند نیز به درمان کمک می کنند.

عوارض ناشی از زانوی پرانتزی

۱. راه رفتن غیر طبیعی

افرادی که دارای زانوی پرانتزی هستند، اغلب مانند اردک راه می روند.

۲. آرتروز زودرس زانو

بر اثر تغییر محل خط ثقل و وارد شدن فشارهای غیر طبیعی بر قسمت­های مختلف سطوح مفصلی، زانو مستعد تغییرات فرسایشی زودرس خواهد شد. بنابراین، در افرادی که زانوی پرانتزی دارند، می­توان انتظار آرتروز زودرس را داشت.

۳.افزایش آسیب پذیری مفصل

بر اثر تغییر وضعیت بیومکانیکی طبیعی مفصل و ایجاد فشارهای غیر طبیعی بر بافت­های اطراف مفصل، احتمال آسیب پذیری مفصل افزایش می­یابد.

۴. کوتاهی قد

۵. انحراف طرفی ستون مهره ها

اگر زانوی پرانتزی به صورت یکطرفه باشد، موجب کوتاهی ظاهری در یک پا و به دنبال آن، انحراف طرفی ستون مهره ها خواهد شد.

۶. درد
در زانوی پرانتزی، علاوه بر اینکه درد ممکن است در قسمت های مختلف مفصل زانو و از جمله داخل و جلو گزارش شود، در دو طرف زانو هم می تواند دیده شود. درد در دو طرف زانو، برعکس تغییر شکل زانوی ضربدری است؛ یعنی درد در قسمت داخلی زانو بر اثر فشرده شدن استخوانها و در قسمت خارجی بر اثر کشش بافت نرم است.

حرکات اصلاحی

۱- کشش عضله پیریفورمیس

به پشت دراز بکشید، زانوها را خم و به سقف نگاه کنید، سپس پای راست را بلند کرده و آن را بالای زانوی چپ قرار دهید، از بین پاها، هر دو دست را پشت پای چپ حلقه کنید و به طرف سینه بکشید، این حالت را ۳۰ ثانیه حفظ کنید و بعد از آن برای پای دیگر انجام دهید،

۲-کشش عضلات چهارسر ران ایستاده

بایستید و مچ یکی از پاهای خود را با یک دست گرفته ، با کمک دست زانو را به سمت عقب خم کنید و پس از چند ثانیه مکث به وضعیت شروع برگردید.

۳- کشش Pigeon

روی زمین زانو بزنید و پشت خود را صاف نگه دارید. سپس زانوی سمت چپ خود را به پشت بدن بکشید. در این حالت انگشتان و زانوی پای راست باید در نزدیکی ران قرار گیرد. به سمت جلو خم شوید و یک نفس عمیق بکشید. حالا قفسه‌ی سینه را به سمت جلو ببرید.

۴-لمس انگشتان پا در حالت ایستاده (توپ کوچک بین زانوها)

بایستید ، یک توپ کوچک(سایز دو یا سه) بین زانوهای خود قرار دهید و سعی کنید توپ را با فشار زان­ها نگه دارید.سپس بدون اینکه زانوها را خم کنید از کمر به سمت پایین خم شده و با انگشتان دستتان انگشتان پای خود را لمس کرده چند ثانیه مکث کنید و به وضعیت شروع برگردید.

۵- کشش داخل ران خوابیده به پهلو روی نیمکت

به پهلو روی زمین دراز بکشید و پای بالایی را روی نیمکت یا صندلی قرار دهید. پای پایینی را به پای بالایی بدون اینکه زانو را خم کنید نزدیک کرده و برگردانید. بعد از اتمام تکرارها با پای دیگر حرکت را تکرار کنید.

۶- چرخش داخل ران با کش

روی زمین به پهلو دراز بکشید یک کش به دور مچ پای خود بیندازید ، و پاها را ضمن اینکه از زانو خم کردید، روی هم قرار بدید. زاویه زانو باید ۹۰ درجه باشد، حالا پا را تا حد ممکن بالا بیاورید تا جایی که زانوها کاملا بهم وصل شوند.سپس با پای دیگر تکرار کنید.

چند نکته مهم:

قبل از شروع تمرینات اصلاحی، ابتدا سه الی پنج دقیقه گرم کرده و حرکات کششی پویا انجام دهید تا گردش خون بدن بیشتر شود:

• هرگز تمریناتی را که موجب ایجاد و افزایش درد می­شوند، انجام ندهید.
• تمرینات را ۵-۴ جلسه در هفته انجام دهید.
• انجام تمرینات به تعداد خیلی کم، تأثیر زیادی ندارد.
• تمرینات را از ساده به مشکل انجام دهید.
• با شکم پر (بعد از غذا) تمرین نکنید. بهتر است تمرینات قبل از غذا و یا در ساعاتی بعد از غذا انجام شوند.

اگر این مطلب براتون مفید بوده، پیشنهاد میکنم مطلب انحراف ستون فقرات را نیز مطالعه بفرمایید.