قوز پشت (کیفوز) Cyphosis or Kyphosis
افزایش بیش‌ازحد طبیعی تحدب مهره‌های پشتی را گوژپشتی، قوز پشت یا پشت گرد و یا کیفوز می‌گویند. قوس طبیعی که در ستون فقرات وجود دارد باعث می‌شود تا ستون فقرات بتواند وزن را در حالت ایستاده تحمل کند. زیاد بودن این قوس، باعث می‌شود تا بخش بالای پشت بدن گردتر از حالت معمولی به نظر برسد.
البته کمر باید تا حدی قوس داشته باشد، اما اگر این انحنا بیشتر از ۵۰ درجه باشد، به‌عنوان اختلال ستون فقرات تشخیص داده می‌شود. کیفوز به دو صورت مادرزادی و اکتسابی دیده می‌شود. این تغییر شکل معمولاً چند مهره را شامل می‌شود و طی دوران کودکی و یا بلوغ پیشرفت می‌کند. کیفوز از لحاظ منطقه گرفتار به دو نوع عمومی و موضعی تقسیم می‌شود.
کیفوز را به لحاظ اینکه با حرکات اصلاحی قابل اصلاح باشد یا نباشد، به دو نوع تقسیم‌بندی می‌کنند:
- کیفوز برگشت‌پذیر یا کیفوز متحرک: مثل قوز پشت ناشی از ضعف عضلات و یا کیفوز جبرانی که با حرکات اصلاحی قابل‌برگشت است.
- کیفوز برگشت‌ناپذیر یا کیفوز ثابت: این نوع قوز پشت با حرکات اصلاحی قابل اصلاح نیست؛ مثل کیفوز ناشی از بیماری روماتیسمی.
علل کیفوزهای برگشت‌پذیر یا متحرک
قرار دادن بدن در وضعیت بد
افرادی که در هنگام نشستن، ایستادن و یا راه رفتن، تنه را در وضعیت خمیده قرار می‌دهند، ممکن است به کیفوز در ناحیه پشت دچار شوند وضعیت بدنی غلط، در دختران جوان و کمی چاق دیده می‌شود که البته با انجام تمرین‌های مناسب بدن اصلاح می‌شود.
همچنین در افرادی که قد بلند دارند مثل دانش‌آموزانی که قد بلندتری نسبت به همکلاسی‌های خود دارند در هنگام صحبت کردن خود را خمیده می‌کنند تا هم قد دوستان خود شوند و یا روی نیمکت‌هایی که مناسب قدشان نیست می‌نشینند و حالت خمیده به خود می‌گیرند که می‌توانند موجب قوز پشت شود.
کیفوز جبرانی
افرادی که گودی کمر شدید دارند، قوس پشتی‌شان نیز افزایش می‌یابد؛ چون ستون مهره‌ها قصد ایجاد تعادل را دارند.
ضعف عضلانی
یکی دیگر از علل قوز پشت است. عضلات پشتی قادر به نگه‌داری نیستند و فرد حالت خمیده می‌گیرد و به‌تدریج باعث قوز پشت می‌شود.
علل قوز پشت برگشت‌ناپذیر یا ثابت
یک سری بیماری‌ها مثل سل، شوئرمن، روماتیسم، پوکی استخوان و شکستگی‌های متعدد در ستون مهره‌ها علل عمده این ناهنجاری هستند. این نوع تغییر شکل با استفاده از حرکات اصلاحی نمی‌تواند برطرف شود. همان‌طور که قبلاً گفته شد کیفوز به دو نوع مادرزادی و اکتسابی وجود دارد. کیفوز کم‌کم در شیرخوارگی اتفاق می‌افتد؛ اما بیشتر در شروع راه رفتن و ایستادن کودک ظاهر می‌شود.
امروزه قوز کردن یکی از مشکلات فراگیر است. در هنگام فعالیت‌های روزانه قوز کردن موجب قرار گرفتن در وضعیت بد فیزیکی شده و باعث فشار آمدن به ریه و همچنین قلب می‌شود و در ظاهر موجب کوتاه نشان دادن چند سانتی‌متری قد فرد نیز می‌شود. انحنای ستون فقرات در حالت طبیعی به شکل S است اگر فرد دچار مشکل قوز پشت باشد این انحنا به شکل C در می‌آید.
بر طبق عادت‌های غلط زندگی در هنگام فعالیت روزانه فرد دچار قوز می‌شود که در سنین پیری هم گرفتار خواهد بود اما گاهی این مشکل به‌صورت مادرزادی بروز می‌کند. انحنای ستون مهره‌ها زاویه‌ای بین ٢٠ تا ۵٠ درجه دارد اگر کمتر از ٢٠ درجه باشد پشت صاف و اگر بیشتر باشد گوژ پشتی می‌نامند.
عوارض ناشی از قوز پشت
- ایجاد ظاهری ناخوشایند کوتاهی قد
- درد در ناحیه پشت
- گرفتگی عضلات: به علت کشیدگی عضلات پشت و کم‌خونی در آن‌ها، ممکن است گرفتگی عضلانی مشاهده شود.
- آسیب‌های عصبی: در تغییر شکل‌های شدید، ممکن است فشار روی نخاع وجود داشته باشد و به دنبال آن، آسیب اختلالات حسی و حرکتی بروز کند.
- افزایش فشار روی مهره‌ها: که ممکن است موجب آرتروز زودرس شود.
- کاهش میزان باز شدن قفسه سینه: این تغییر شکل، میزان بازشدگی قفسه سینه را کاهش می‌دهد؛ به‌طوری‌که این افراد دچار مشکلات تنفسی نیز می‌شوند؛ حتی در مراحل پیشرفته، ناراحتی‌های قلبی نیز پیدا می‌کنند.
- کاهش تحرک ستون مهره‌ها: حرکات ستون مهره‌ها در جهات مختلف کاهش می‌یابد. حرکت باز شدن مهره‌ها، بیش از حرکات دیگر دچار محدودیت می‌شود.
علت قوز پشت در اثر کهولت سن
قوز کردن در افراد مسن به دلیل ضعف در قسمت عضلات شکمی و پشت و پوکی استخوان و سبک زندگی اشتباه به وجود می‌آید. استفاده از عصا با طول قد نامناسب موجب ماندگاری این مشکل می‌شود. سبک زندگی درست یعنی نحوه صحیح راه رفتن و نشستن، استفاده از عصا با طول قد مناسب، انجام تمریناتی برای تقویت عضلات و مصرف داروهایی که به درمان پوکی استخوان کمک کند (با تجویز پزشک متخصص)، در جلوگیری از قوز کردن افراد مسن بسیار مؤثر است و در موارد حاد، جراحی ضروری است.
برای درمان قوز پشت به چه دکتری مراجعه کنیم؟
- پزشک ارتوپد یا طب فیزیکی
پزشک برای تشخیص قوز کمر به بررسی ستون فقرات می‌پردازد و از بیمار می‌‌خواهد بایستد، دراز بکشد و از ناحیه کمر خم شود تا بتواند حالت بدن او را ارزیابی کند.
پزشک درخواست انجام عکس‌برداری از ستون فقرات را می‌دهد تا بتواند انحنای آن را ارزیابی نماید. - جراحی
جراحی قوز کمر ریسک‌های بسیار زیادی دارد. به همین دلیل عمل جراحی صرفاً زمانی انجام می‌شود که مزایای انجام جراحی بیش از خطرهای احتمالی آن باشد. جراحی برای اکثر موارد قوز کمر توصیه نمی‌شود.
پزشک تحت شرایط زیر جراحی را پیشنهاد می‌دهد:
- محافظت از عصب‌ها و نخاع در برابر آسیب‌دیدگی بیشتر
- متوقف ساختن پیشرفت بدشکلی
- از بین بردن فشار روی عصب‌ها و نخاع
- زیاد شدن مداوم گودی کمر
- کاهش بدشکلی و صاف کردن ستون فقرات
- تسکین درد شدید
حرکات اصلاحی برای درمان قوز پشت
رول فومی در پشت کمر
- بر روی زمین بخوابید و فوم رولر را به‌طور افقی زیر تیغه‌های شانه‌تان قرار دهید. (مانند شکل) سپس هر دو دست را پشت سر خود گذاشته و به آرامی کمرتان را روی فوم قوس دهید. هنگامی‌که به سمت پایین می‌آیید، شکمتان را به سمت داخل منقبض کنید تا مانع قوس زیاد در پایین کمر شوید.
- بر روی زمین بخوابید و فوم رولر را به‌طور عمودی و در راستای ستون فقرات در زیر خود قرار دهید. سپس دستان خود را باز کرده و صاف و کشیده در صفحه افقی بالای سر چرخانده و به سمت لگن برگردانید.
حرکت گربه گاو cat cow pose
برای انجام این تمرین باید دست و پای خود را روی زمین قرار دهید به نحوی که دست‌های شما زیر شانه و زانوها زیر ران قرار بگیرند. ستون فقرات باید به‌طور کامل هم‌سطح زمین باشد. سپس، کمر خود را خم کنید و قسمت میانی ستون فقرات که بین شانه‌ها قرار دارد را بکشید شبیه حالتی که گربه پشت خود را به سمت بالا جمع می‌کند، ۵ ثانیه در این حالت بمانید سپس در حالت عادی بایستید و اجازه دهید عضلات شکم شما به سمت پایین هدایت شوند و به آرامی کمر خود را به سمت پایین بکشید.
اسلاید دست روی دیوار
برای انجام این تمرین باید دست و پای خود را روی زمین قرار دهید به نحوی که دست‌های شما زیر شانه و زانوها زیر ران قرار بگیرند. ستون فقرات باید به‌طور کامل هم‌سطح زمین باشد. سپس، کمر خود را خم کنید و قسمت میانی ستون فقرات که بین شانه‌ها قرار دارد را بکشید شبیه حالتی که گربه پشت خود را به سمت بالا جمع می‌کند، ۵ ثانیه در این حالت بمانید سپس در حالت عادی بایستید و اجازه دهید عضلات شکم شما به سمت پایین هدایت شوند و به آرامی کمر خود را به سمت پایین بکشید.
اسلاید دست روی چهارچوب
فقط یک چهارچوب در پیدا کنید و در چهارچوب در بایستید طوری که دست‌ها با زاویه ٩٠ درجه تا قسمت آرنج روی دیوار یا چهارچوب قرار می‌گیرند، در همین وضعیت بالاتنه خود را به سمت جلو ببرید و چند ثانیه مکث می‌کنید سپس حرکت را چند مرتبه تکرار کنید.
تمرین bird dog
در این حرکت به روی زانوها قرار بگیرید کف دست روی زمین باشد سپس دست راست و پای چپ خود را صاف بالا آورده و نگه‌دارید سپس با دست و پای مخالف همین حرکت را تکرار کنید
پل باسن روی زمین
در حالت طاق‌باز روی زمین دراز بکشید، به‌گونه‌ای که دستان شما کشیده و کاملاً روی زمین (کف دست‌ها روی زمین) قرار گیرند. مانند تصویر از طریق فشار وارد کردن به پاشنه پا و انقباض عضله سرینی (باسن)، باسنتان را بالا آورید. کمی مکث کرده و آهسته و کنترل شده به وضعیت شروع برگردید.
سوپر من خوابیده
در حالت درازکش (سینه روی زمین) به‌گونه‌ای قرار بگیرید که هر دو دستتان را در مقابل خود تا جایی که امکان دارد بکشید. پاهایتان نیز باید چسبیده به هم باشند. با انقباض فیله ستون فقرات، پشت کمر خود را بکشید، کمی مکث کرده و به آرامی به نقطه شروع برگردید.
چند نکته مهم
قبل از شروع تمرینات اصلاحی، ابتدا سه الی پنج دقیقه گرم کرده و حرکات کششی پویا انجام دهید تا گردش خون بدن بیشتر شود:
- هرگز تمریناتی را که موجب ایجاد و افزایش درد می‌شوند، انجام ندهید.
- تمرینات قوز پشت را ۵-۴ جلسه در هفته انجام دهید.
- انجام تمرینات قوز پشت به تعداد خیلی کم، تأثیر زیادی ندارد.
- تمرینات قوز پشت را از ساده به مشکل انجام دهید.
- با شکم پر (بعد از غذا) تمرین نکنید. بهتر است تمرینات قبل از غذا و یا در ساعاتی بعد از غذا انجام شوند.
اگر این مطلب براتون مفید بوده، پیشنهاد میکنم مطلب انحراف جانبی لگن را نیز مطالعه بفرمایید.
